Konferencja naukowa „Edukacja medialna 4.0: Kompetencje – Sprawczość – Ryzyka – Instytucje”

W dniach 18-19 listopada 2026 r. odbędzie się konferencja naukowa online „Edukacja medialna 4.0: Kompetencje – Sprawczość – Ryzyka – Instytucje” organizowana przez Forum Metodologiczne Młodych Badaczy Mediów Ośrodka Badań nad Mediami IFP UKEN w Krakowie. Udział w konferencji jest bezpłatny, zapraszamy do zgłaszania referatów!

Zakres tematyczny konferencji:

• • • Kompetencje medialne i cyfrowe w działaniu
    • Sprawczość cyfrowa i partycypacja
    • Ryzyka: uzależnienia, manipulacje, kolonizacja
    • AI i technologie w edukacji medialnej 4.0
    • Instytucje, metodologia i strategie

Zapraszamy do zapoznania się proponowaną problematyką konferencji:

1. Kompetencje medialne i cyfrowe w działaniu

Intro: Współczesne media, stanowiące podstawową infrastrukturę komunikacyjną społeczeństw późnej nowoczesności, wymagają redefinicji pojęcia kompetencji medialnych. W perspektywie kulturoznawczej kompetencje te należy rozumieć jako formę kompetencji symbolicznej, umożliwiającej użytkownikowi autonomiczne poruszanie się w środowisku medialnym i zdolność dekonstrukcji przekazów. Socjologicznie i politologicznie – jest to instrument upodmiotowienia i umożliwienia uczestnictwa w życiu publicznym, natomiast medioznawczo – zestaw umiejętności pozwalających na analizę intencjonalności komunikatów medialnych, identyfikację mechanizmów wpływu oraz świadomą produkcję treści.

Zagadnienia powiązane:

• Myślenie krytyczne wobec przekazów medialnych
• Dekonstrukcja – demaskacja – „dekolonizacja”
• Weryfikacja informacji i fact-checking : w stronę aktywnych praktyk odbiorczych i „podejrzliwej” lektury
• Odbiorca czy twórca – przejście od konsumpcji do kreatywności i konceptualizacji doświadczeń medialnych
• Analiza obrazu, dźwięku, narracji i kontekstu medialnego – metody badania przekazów i narracji medialnych
• Etyka (w) komunikacji i mediach: aspekty teoretyczne i rzeczywiste praktyki medialno-komunikacyjne
• Cyberbezpieczeństwo i ochrona prywatności: analiza praktyk edukacyjnych
• Kompetencje cyfrowe uczniów, nauczycieli, rodziców: myślenie systemowe i edukacja ustawiczna
• Inkluzja cyfrowa i ograniczanie wykluczenia medialnego: projekty i wdrożenia

2. Sprawczość cyfrowa i partycypacja

Intro: Sprawczość w przestrzeni cyfrowej należy ujmować jako zjawisko mediowanej emancypacji, w której jednostka dysponuje technologiczną oraz kulturową możliwością generowania znaczeń i inicjowania działań społecznych. Z perspektywy socjologicznej jest ona przejawem podmiotowości performatywnej, kulturoznawczo zaś – formą praktyki transmedialnej, która lokuje jednostkę w roli prosumenta (Toffler), współtwórcy dyskursu i inicjatora narracji. Medioznawczo zjawisko to wskazuje na zanikanie tradycyjnej dychotomii nadawca–odbiorca oraz ugruntowanie statusu użytkownika jako aktora-społecznego i producenta treści medialnych. Partycypacja cyfrowa, rozumiana jako uczestnictwo w procesach społecznych poprzez media, stanowi klucz do rozwijania edukacji projakościowej, obywatelskiej i kreatywnej.

Zagadnienia powiązane:

• Sprawczość medialna wybranych generacji medialnych – upodmiotowienie, autonomia, emancypacja
• Od odbiorcy do prosumenta – twórczość i aktywność obywatelska online
• Partycypacja cyfrowa – jak angażować uczniów i społeczności w działania społeczne przy wykorzystaniu mediów
• Kampanie społeczne i działania medialne jako narzędzia zmiany społecznej, politycznej, kulturowej
• Grywalizacja, storytelling i edukacja projektowa
• Laboratoria medialne, hackathony edukacyjne, projekty uczniowskie

3. Ryzyka: uzależnienia, manipulacje, kolonizacja

Intro: Moduł ten koncentruje się na analizie systemowych mechanizmów generowania ryzyka w ekosystemach medialnych. Uzależnienia cyfrowe, przemoc komunikacyjna, dezinformacja oraz profilowanie algorytmiczne nie są jedynie zjawiskami jednostkowymi, lecz wpisują się w strukturalną logikę gospodarki uwagi (attention economy). Socjologicznie można je interpretować jako formę przemocy symbolicznej (Bourdieu), kulturoznawczo – jako kolonizację wyobraźni i praktyk komunikacyjnych przez dominujące platformy technologiczne. W kontekście edukacji medialnej szczególnie istotne jest kształtowanie postawy odporności epistemicznej, umożliwiającej jednostce świadome przeciwstawienie się algorytmicznej hegemonii oraz zachowanie autonomii poznawczej i decyzyjnej. Analiza ryzyk medialnych powinna obejmować zarówno poziom indywidualny (mechanizmy behawioralne), jak i strukturalny (regulacyjne aspekty funkcjonowania platform).

Zagadnienia powiązane:

• Uzależnienia medialne (scrolling, binge-watching, doomscrolling) a atrybuty mediów: w stronę interaktywnych i interakcyjnych metod badania
• Ryzykowne zachowania w sieci (hejt, cyberprzemoc, trolling) w kontekście etnografii sieci i cyberkulturoznawstwa
• Dezinformacja, propaganda cyfrowa, fake news – metody badania, profilaktyka zagrożeń sieciowych
• Cyfrowa kolonizacja – hegemonia platform, uzależnienie od technologii: badania ilościowe i jakościowe
• Ekstrakcja danych i gospodarka algorytmiczna
• Opór epistemiczny – jak edukacja może wspierać niezależność wiedzy i myślenia?
• Algorytmiczna manipulacja i asymetria władzy w mediach

4. AI i technologie w edukacji medialnej 4.0

Intro: Wprowadzenie sztucznej inteligencji do produkcji, dystrybucji i percepcji treści medialnych prowadzi do przekształcenia ontologii mediów. AI funkcjonuje jako agent nienormatywny, dysponujący zdolnością generowania znaczeń i konstruowania obrazów rzeczywistości, co powoduje konieczność poszerzenia kompetencji medialnych o refleksyjność wobec narzędzi automatyzujących interpretację świata. Socjologicznie AI należy widzieć jako czynnik rewidujący tradycyjne relacje człowiek–technologia; kulturoznawczo – jako formę technologicznej kreatywności hybrydowej; medioznawczo – jako przesunięcie granicy między konstrukcją a reprodukcją przekazu.

Zagadnienia powiązane:

• Sztuczna inteligencja a produkcja i odbiór treści (deepfake, generatywne media)
• Wykorzystanie AI w nauczaniu – szanse i zagrożenia
• Algorytmiczna sprawiedliwość i edukacja antydyskryminacyjna
• Dekolonialność w projektowaniu AI (decolonial AI)
• Cyberbezpieczeństwo w kontekście narzędzi sztucznej inteligencji

5. Instytucje, metodologia i strategie

Intro: Moduł ten skupia się na systemowym wymiarze edukacji medialnej jako projektu zarówno kulturowego, jak i polityczno-edukacyjnego. Instytucje – szkoły, uczelnie, organizacje pozarządowe, ośrodki badawcze – pełnią funkcję mediatorów między jednostką a środowiskiem medialnym. Socjologicznie instytucje te stanowią infrastrukturę dystrybucji kompetencji społecznych, zaś kulturoznawczo – przestrzenie negocjowania norm i wartości komunikacyjnych. Perspektywa medioznawcza podkreśla konieczność pluralizmu metodologicznego w badaniach nad mediami, obejmującego zarówno podejścia jakościowe, jak i cyfrowe analizy danych. Kluczowe jest przełożenie refleksji akademickiej na realne działania polityczno-edukacyjne, wspierające wdrażanie programów rozwojowych, certyfikację kompetencji medialnych oraz budowanie partnerstw między światem nauki, edukacji i mediów.

Zagadnienia powiązane:

• Rola szkoły, uczelni, NGO i mediów w edukacji medialnej 4.0
• Modele partnerstwa – sektor edukacyjny, społeczny i medialny
• Strategie wdrażania edukacji medialnej (polityki edukacyjne, programy)
• Finansowanie projektów medialnych i innowacji edukacyjnych
• Pluralizm metodologiczny w badaniach mediów
• Etyka badań medialnych i zgodność z zasadami ochrony danych
• Metody popularyzacji wyników badań i komunikacja naukowa
• Monitoring, ewaluacja i certyfikacja kompetencji medialnych

Zapraszamy do zgłaszania tematów wystąpień i abstraktów poprzez formularz zgłoszeniowy do dnia 15 października 2026 r.

Kontakt:

Sekretarz naukowy Forum Metodologicznego Młodych Badaczy Mediów: dr Bożena Jaskowska e-mail: bozena.jaskowska@uken.krakow.pl